Gebelik dönemi bir kadının en heyecan verici serüveni. Peki bu dönemi sağlıklı geçirmek için hangi testler, ne zaman yapılmalı?

Anadolu Sağlık Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op.Dr. Meltem Çam, gebelikte yapılması gereken testlerle ilgili sorularımızı yanıtladı.

Gebelikte testler neden yapılır?

Gebelik bir kadının rahminin içinde bir bebeğin gelişimi ve doğumu ile sonlanan bir süreçtir. Bu süreçte bir takım laboratuvar testleri yapılır. Bu testler gebeliğin başlangıcından doğuma kadar gebeliğin seyri ve annenin durumu ile ilgili faydalı bilgiler verir. Uygulanacak testlerin bir kısmı gebeliğin belirli zamanlarında yapılır. Diğerleri ise gebelikte ortaya çıkan veya çıkabilecek sorunlara yönelik olarak gerekli hallerde gerçekleştirilir. Sonuç olarak bu testler gebenin yaşı, yaşam tarzı , kendi ve eşinin kişisel ve aile hikayesi doğrultusunda istenir.

Gebelikte yapılacak ilk test nedir?

İlk test, gebeliği tespit etmek için yapılır. Döllenme genellikle adet döneminin ortasında oluşur. Gebelik testleri ise döllenmeden yaklaşık 2 hafta sonra kadının adetinin gecikmesiyle kesinleşir. Bu testler idrarda şüpheli hallerde kanda yapılabilir.

Gebelikte süresince yapılması gereken rutin testler nelerdir?

Bu testler farklılık göstermekle birlikte;

1. Kan grubu tayini. Kadın Rh – veya + olabilir. – Anneler, Rh + babalardan, Rh + çocuk sahibi olurlarsa doğumlardan sonra özel bir iğne yapılmalı ve Rh – anne gebeliklerinde kan uyuşmazlığı açısından takip altında olmalıdırlar.

2. Kansızlık (anemi) yi tespit etmek için hemoglobin (kan sayımı)

3. İdrarda şeker ve /veya protein (gebelikte diyabet veya gebeliğe bağlı hipertansiyon-preeklampsi- tanısı için)

4. Anne ve bebeği etkileyebilecek hepatit B, sifiliz ve HIV gibi infeksiyonların araştırılması

5. Kızamıkçık hastalığına olan bağışıklığın araştırılması

Bu testler ilk muayenede yapılabilir.

Bu bahsedilen testler dışındaki özel testler nelerdir?

Gebeliğin 11-20. haftaları arasında önerilen özel kan testleri de vardır. Anne kanındaki değişik kimyasalların seviyeleri bebekte bazı özel durumları (ör; Down sendromu, spina bifida) tespit etmede yardımcı olabilir.

Farklı testler anne kanındaki farklı hormon ve proteinleri ölçerek ve bunları birleştirerek tarama yöntemi olarak kullanılmaktadır. Tarama testlerinin sonuçları hastalıkları kesin göstermemekle birlikte bu konuda fikir vermektedir.

Tarama testlerinde HCG( insan koryonik gonadotropin) ve AFP (alfa fetoprotein) kullanılırsa ikili test, buna östriol eklenirse üçlü test, inhibin A eklenirse dörtlü test olarak adlandırılır. İkili test 11-14, üçlü test veya dörtlü test 16-19 haftalar arasında anneden kan alınarak yapılmaktadır.

Gebelik süresince kan testleri dışında başka testler var mıdır?

Kan testleri dışında gebelikte tanı amaçlı kullanılan diğer yöntemler:

Ultrasonografi
Ense kalınlığı ölçümü
Amniosentez, kordosentez
Koryon villus örneklemesi’dir.

Bu yöntemleri açıklayalım;

Ultrasonografi: Erken gebelikte gebeliğin tespiti, büyüklüğü, canlı olup olmamasıyla başlayarak ultrasonografi bütün gebelik boyunca tanıda yardımcıdır.

Özellikle 18-23 haftalar arasında pek çok kadına detaylı ultrasonografi tetkiki yapılmaktadır. Bu haftalar gebelikte birçok organ ve sistemle ilgili fikir edinilebilecek en uygun haftalardır. Böyle bir incelemede bebeğin içinde bulunduğu suyun miktarı, bebeğin başı, omurgası, kalbi, kolları ve bacakları, midesi, idrar torbası ve böbrekleri, anne ile bebek arasında besin alışverişini sağlayan plasentanın durumu ve konumu incelenmekte ve bebekteki yapısal anormalliklerin büyük bölümü tespit edilmektedir. Ancak Down sendromu gibi kromozomal bozukluklar ultrasonografi ile tanınamayabilir.

Ense kalınlığı ölçümü: Bu 11-14 haftalar arasında önerilen bir Down sendromu tarama testidir. Bebeklerin ensesindeki kalınlık ultrasonografi ile ölçülür. Down sendromlu bebeklerin ense kalınlıkları artmıştır. Bu kalınlık çok fazla ise hastaya amniosentez önerilebilir. Ense kalınlığı ölçümü ikili test ile beraber kombine olarak da tanı amaçlı kullanılır.

Amniyosentez ve kordosentez: Bu 2 yöntem bebeğin ultrasonografi ile incelenerek içinde bulunduğu sudan bir miktar sıvı veya göbek kordonundan kan alınarak yapılır. Amniyosentez 15-19 haftalar arasında uygulanır. Sıvıdaki deri hücrelerinden bebeğin hücreleri üretilerek bebeğin genetik incelemesi yapılır. Sonuç 1 ayda çıkar, işlem % 0,5-1 oranında düşük riski taşır. Bu yöntem tarama testlerinde riskli sonuç çıkan gebelere, ileri yaş annelere veya bebeğinde genetik bozukluk riski olanlara önerilir. Kordosentez gebeliğin 18-22. haftaları arasında uygulanabilir. Düşük riski amniyosenteze göre daha yüksektir.

Koryon villus örneklemesi: Bu yöntem genellikle gebeliğin 10-12. haftaları arasında uygulanır. Sonuçlar birkaç günde çıkar. Ancak sonuç amniyosentez kadar kesin değildir ve yöntem daha güçtür. Bu testte anne ile bebek arasında besin alışverişi sağlayan plasentanın kendisinden örnekleme yapılmaktadır. Düşük riski % 1-2’dir.

Son olarak gebelikte yapılabilecek testleri özetleyebilir miyiz?

1. Ailede bilinen kalıtsal hastalıklar için genetik testler (ör, kistik fibroz, ailevi Akdeniz anemisi)

2. Gebeliği etkileyebilecek anne ile ilgili durumların tanısı için: kızamıkçık, HIV, gonore, klamidya, sifiliz, hepatit B, toxoplazma, sitomegalovirüs gibi infeksiyon hastalıklarının tespiti. Rahim ağzı kanseri taraması için Pap smear alınması.

3. Gebeliğin takibi: Gebelik testi. İdrarda şeker ve/veya protein. İlk ve son 3 ayda kan sayımı. 24-28 haftalarda gebeliğe bağlı diyabet tanısı için 50 gr glikoz yükleme testi. Gebeliğin son 3 ayında trombosit sayımı.

4. Fetal anomali taraması: ikili, üçlü, dörtlü testler, CVS, amniosentez, kordosentez

5. Bebeğin akciğer gelişimi ve doğuma hazırlık için: Amniyosentez ve fetal fibronektin